Bliźniaki jednojajowe – USG, płeć, DNA – jak powstają jednojajowe bliźniaki?

Ciąża bliźniacza to wyjątkowe i ekscytujące doświadczenie dla przyszłych rodziców. Jednym z jej najbardziej fascynujących wariantów są bliźnięta jednojajowe, które rozwijają się z jednej komórki jajowej i mają niemal identyczny materiał genetyczny. Choć wydają się „tacy sami”, ich rozwój i dalsze życie mogą obfitować w różnice, które zaskakują nie tylko rodziców, ale i lekarzy.

Jak powstają bliźniaki jednojajowe?

Bliźnięta jednojajowe (czyli monozygotyczne) powstają w wyniku podziału jednej zapłodnionej komórki jajowej (zygoty) na dwa zarodki. Oznacza to, że po zapłodnieniu jednej komórki jajowej przez jeden plemnik, dochodzi do spontanicznego podziału materiału genetycznego – w wyniku czego rodzi się dwoje dzieci o niemal identycznym DNA.

Z biologicznego punktu widzenia, bliźnięta jednojajowe są „klonami” – ich materiał genetyczny jest w 99,9% identyczny. Ich powstanie nie zależy od genetyki w rodzinie – jest to zjawisko losowe, niezależne od wieku matki czy występowania ciąż mnogich w rodzinie.

Kiedy zachodzi podział zygoty?

Moment, w którym dochodzi do podziału zygoty, decyduje o dalszym rozwoju ciąży i jej klasyfikacji:

• 1–3 dzień od zapłodnienia – powstaje ciąża dwukosmówkowa, dwuowodniowa (każdy płód ma własne łożysko i worek owodniowy).
• 4–8 dzień – ciąża jednokosmówkowa, dwuowodniowa (wspólne łożysko, ale osobne worki owodniowe).
• 8–12 dzień – jednokosmówkowa, jednoowodniowa (jedno łożysko i jeden worek owodniowy – większe ryzyko powikłań).
• >13 dzień – może dojść do niepełnego podziału, co skutkuje powstaniem bliźniąt zrośniętych (ekstremalnie rzadkie).

Bliźniaki jednojajowe a dwujajowe – czym się różni

Bliźniaki jednojajowe rozwijają się z jednej komórki jajowej, natomiast bliźnięta dwujajowe z dwóch różnych komórek jajowych, zapłodnionych przez dwa różne plemniki. To oznacza, że bliźniaki dwujajowe mogą być różnej płci i są do siebie genetycznie podobni jak zwykłe rodzeństwo.

W przypadku bliźniąt jednojajowych mamy do czynienia z:

• tym samym wiekiem,
• zbliżonym wyglądem,
• bardzo podobnym DNA,
• często tym samym kolorem oczu,
• i często również zbliżonymi charakterami.

Czy bliźniaki jednojajowe mogą być różnej płci?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań przez przyszłych rodziców: czy bliźniaki jednojajowe mogą być różnej płci? W teorii – nie. Bliźnięta jednojajowe mają ten sam zestaw chromosomów – XX (dziewczynki) lub XY (chłopcy), a więc są zawsze tej samej płci.

Jednak w literaturze medycznej opisano ekstremalnie rzadkie przypadki bliźniąt jednojajowych o różnej płci. Dzieje się tak na skutek mutacji genetycznej, np. w zespole Turnera (gdy jedno z dzieci ma tylko jeden chromosom X). To jednak wyjątki od reguły – typowo, jednojajowe bliźnięta są tej samej płci.

USG a bliźniaki jednojajowe – jak je rozpoznać

Rozpoznanie bliźniąt jednojajowych za pomocą badania USG jest możliwe już w pierwszym trymestrze ciąży, najlepiej między 6. a 12. tygodniem ciąży.

Główne cechy ciąży bliźniaczej jednojajowej na USG:

• wspólne łożysko (ciąża jednokosmówkowa),
• cienka błona oddzielająca płody (jeśli obecna),
• brak przegrody w przypadku ciąży jednoowodniowej,
• dzieci są tej samej płci i mają zbliżone parametry rozwoju.

W bardziej zaawansowanej ciąży trudniej odróżnić rodzaj bliźniąt, dlatego ważne jest wczesne wykonanie badania. W przypadku ciąży mnogiej kontrola prenatalna powinna być częstsza – z uwagi na możliwe powikłania.

Czy bliźniaki jednojajowe mają takie samo DNA?

Tak, bliźnięta jednojajowe mają niemal identyczny materiał genetyczny. Ich DNA pochodzi z jednej komórki jajowej i jednego plemnika. To sprawia, że:

• wyglądają niemal identycznie,
• mają zbliżone cechy osobowościowe,
• często chorują na te same choroby,
• mogą mieć takie same grupy krwi.

Jednak w trakcie życia mogą pojawić się drobne mutacje epigenetyczne lub środowiskowe, które sprawiają, że nie są „klonami” w 100%. Różnice mogą dotyczyć np. linii papilarnych – te są zawsze unikalne, nawet u bliźniąt jednojajowych.

Czy test na ojcostwo odróżni bliźnięta jednojajowe

To bardzo ważne pytanie w przypadku sporów sądowych lub badań genetycznych. Ponieważ bliźnięta jednojajowe mają to samo DNA, klasyczny test na ojcostwo nie rozróżni ich.

W przypadku konieczności odróżnienia, stosuje się bardziej zaawansowane badania genetyczne – np. sekwencjonowanie całego genomu lub badania różnic epigenetycznych. Testy takie są droższe i dostępne jedynie w wyspecjalizowanych laboratoriach.

Czy bliźniaki jednojajowe są płodne?

Tak – w przypadku bliźniąt jednojajowych nie ma żadnych przesłanek medycznych, które ograniczałyby ich płodność. Płodność tych dzieci rozwijających się z jednej komórki jajowej nie różni się od płodności innych osób.

Bliźniaki jednojajowe – ciekawostki

Oto kilka interesujących faktów:

• Bliźnięta jednojajowe występują w 3–4 na 1000 urodzeń.
• Ich częstość występowania jest stała na całym świecie, niezależnie od genetyki czy wieku matki.
• Uznaje się, że bliźnięta jednojajowe mają często zbliżone charaktery i emocjonalną więź silniejszą niż zwykłe rodzeństwo.
• U jednej osoby mogą wystąpić różne rodzaje ciąż bliźniaczych, nawet ciąże z dwóch różnych ciąż (superfetacja) – choć to bardzo rzadkie.

Powikłania w przypadku bliźniąt jednojajowych

Ciąża jednojajowa niesie większe ryzyko komplikacji niż ciąża pojedyncza. Może wystąpić m.in.:

• zespół przetoczenia krwi między płodami (TTTS),
• wcześniactwo,
• ograniczenia wzrostu,
• wady wrodzone,
• konieczność cesarskiego cięcia,
• stan przedrzucawkowy.

Dlatego też ciążę jednokosmówkową dwuowodniową należy objąć specjalistyczną opieką.

Bliźniaki jednojajowe a przyszłość

Choć dzieci te wyglądają podobnie, mają swój indywidualny rozwój. W okresie życia płodowego są do siebie najbardziej podobne, ale z wiekiem, na skutek wpływów środowiska, ich cechy mogą się różnicować – zarówno względem wyglądu, jak i względem genetycznym (np. epigenetyka, mutacje somatyczne).

Dla przyszłych rodziców bliźniąt jednojajowych to ogromne wyzwanie, ale też niesamowita przygoda – dwoje dzieci, które rodzą się w tym samym czasie i są tak bardzo do siebie podobne.

Podsumowanie

Bliźniaki jednojajowe to wyjątkowy przypadek ciąży mnogiej, w której z jednej komórki jajowej i jednego plemnika powstaje dwoje dzieci o niemal identycznym materiale genetycznym. Mają tę samą płeć, podobny wygląd, ale też mogą różnić się osobowością czy predyspozycjami zdrowotnymi.

Dzięki rozwojowi medycyny, ciąże bliźniacze są coraz lepiej monitorowane – co zwiększa bezpieczeństwo zarówno dzieci, jak i matki. Choć mogą wiązać się z ryzykiem powikłań, to dla wielu rodzin są największym darem, jaki mógł ich spotkać.